§3. Жасушаның органикалық заттары: полимерлер мен мономерлер
Органикалық заттарға не жатады?
Органикалық заттар - барлық тірі ағзалардың міндетті құрамдас бөлігі. Құрамында органикалық заттары жоқ ағза мүлдем болмайды.
Барлық органикалық заттардың құрамына көміртек, сутек пен оттек кіреді.
Барлық органикалық заттардың құрамына көміртек, сутек пен оттек кіреді.
Полимерлер — бұл ұзын молекулалар тізбегін құрайтын заттар, олар мономерлердің қосылуынан пайда болады.
Мономерлер — полимерлердің құрылымдық блоктары, олар өзара химиялық байланыс арқылы бірігіп, полимер түзуге көмектеседі.
Мысал:
Мономерлер — полимерлердің құрылымдық блоктары, олар өзара химиялық байланыс арқылы бірігіп, полимер түзуге көмектеседі.
Мысал:
- Мономер: Глюкоза
- Полимер: Крахмал
Полимерлердің түрлері:
Полисахаридтер — көмірсулардан тұратын полимерлер, олардың мономерлері - моносахаридтер.
Мысал: Крахмал (глюкоза), целлюлоза (глюкоза), гликоген (глюкоза).
Ақуыздар — аминқышқылдарынан құралған полимерлер.
Мысал: Инсулин, гемоглобин.
Нуклеин қышқылдары — нуклеотидтерден тұратын полимерлер.
Мысал: ДНҚ, РНҚ.
Полисахаридтер — көмірсулардан тұратын полимерлер, олардың мономерлері - моносахаридтер.
Мысал: Крахмал (глюкоза), целлюлоза (глюкоза), гликоген (глюкоза).
Ақуыздар — аминқышқылдарынан құралған полимерлер.
Мысал: Инсулин, гемоглобин.
Нуклеин қышқылдары — нуклеотидтерден тұратын полимерлер.
Мысал: ДНҚ, РНҚ.
Төмендегі тұжырымдардың дұрыс-бұрысын анықтаңыз:
A) Целлюлоза — глюкозадан құралған полисахарид
B) Ақуыздың мономері — нуклеотид
C) Майлар тек бір мономерден тұрады
D) ДНҚ — нуклеотидтерден құралған полимер
Оқушылар жауаптың қасында "неге?" деген сұраққа бір сөйлеммен жауап беруі тиіс.
A) Целлюлоза — глюкозадан құралған полисахарид
B) Ақуыздың мономері — нуклеотид
C) Майлар тек бір мономерден тұрады
D) ДНҚ — нуклеотидтерден құралған полимер
Оқушылар жауаптың қасында "неге?" деген сұраққа бір сөйлеммен жауап беруі тиіс.
Қызықты факт
Адамдар табиғи полимерлердің қасиеттерін зерттеп, оларды өнеркәсіпте қолдану үшін жасанды полимерлер синтездейді.
Мысалы: Пластик — полиэтилен (полимер) — этилен (мономер) молекулаларынан тұрады.
