Тақырып: §9
Жануарлардың басым типтері мен олардың кластары
Жануарлардың басым типтері мен олардың кластары
Қазіргі кезде жер жүзінде біржасушалы және көпжасушалы жануарлардың әртүрлі типтері бар. Олардың барлығы эволюция барысында жетіліп, тіршілік ортасына жақсы бейімделді. Бірақ жануарлардың екі типі басқа жануарлар дүниесінен күрт ерекшеленеді. Бұлар – түрлер және дара саны ең көп буынаяқтылар типі. Екіншісі эволюция барысында ең соңында пайда болған, ең жетілген желілілер типі.
Б У Ы Н А Я Қ Т Ы Л А Р Т И П І
- Шаянтәрізділер класыКөбінесе су жануарлары құрайды (есек құрттан (мокрицадан) басқа). Барлық шаянтәрізділер желбезекпен тыныс алады және екі жұп мұртшасы болады.
- Өрмекшітәрізділер класыНағыз өрмекшілер де, кенелер де жатады. Сыртқы құрылымы өзгеше. Олардың басы мен көкірегі тұтасып кеткен. Мұртшалары болмайды. Денесінде төрт жұп (яғни 8) аяғы бар. Көздері – төрт жұп қарапайым көздерден тұрады. Ауыз маңында екі жұп ауыз мүшесі болады: бірі – хелицера (тістеп немесе шағуға көмектеседі), екіншісі – тұтқыаяқ (педипальпа).
- Жәндіктер (бунақденелілер) класыОған миллионнан астам түр кіреді. Сондықтан оның өкілдері алуан түрлі. Бунақденелілердің негізгі ерекшелігі – денесі айқын үш бөліктен тұрады. Бас, көкірек, құрсақ. Олардың барлығы 6 аяқты. Басым бөлігінде қанаттары болады.
1. Сәйкестендір
Төмендегі ұғымдарды олардың сипаттамаларымен сәйкестендір:
2. Қате тап! Төмендегі сөйлемде қате бар ма? Тап және дұрыста.
Сөйлем: Өрмекшітәрізділердің алты аяғы және ұзын мұртшалары болады.
3. «Кіммін мен?» (Жұмбақ сипаттама)
– Мен тістеймін, қорғануға көмектесемін. Ауызға жақын орналасқанмын. Мен кіммін?
4. «Өзім сызамын!» (Суретпен жұмыс)
Өрмекшінің сыртқы құрылымын сыз. Мына бөліктерді көрсет:
5. Артығын тап (Салыстыру)
Төмендегі тізімде біреуі өрмекшітәріздіге жатпайды. Қайсысы?
Тізім:
Төмендегі ұғымдарды олардың сипаттамаларымен сәйкестендір:
Анатомиялық бөлік | Сипаттамасы |
Хелицера | A) Ұстауға көмектесетін ауыз мүшесі |
Педипальпа (тұтқыаяқ) | B) Шағу, тістеу қызметін атқарады |
Құрсақ | C) Аяқтары болмайтын дене бөлігі |
Баскөкірек | D) Мұртша орнына бірігіп кеткен бөлім |
2. Қате тап! Төмендегі сөйлемде қате бар ма? Тап және дұрыста.
Сөйлем: Өрмекшітәрізділердің алты аяғы және ұзын мұртшалары болады.
3. «Кіммін мен?» (Жұмбақ сипаттама)
– Мен тістеймін, қорғануға көмектесемін. Ауызға жақын орналасқанмын. Мен кіммін?
4. «Өзім сызамын!» (Суретпен жұмыс)
Өрмекшінің сыртқы құрылымын сыз. Мына бөліктерді көрсет:
- Баскөкірек
- Құрсақ
- 4 жұп аяқ
- Хелицера
- Педипальпа
- Көздері
5. Артығын тап (Салыстыру)
Төмендегі тізімде біреуі өрмекшітәріздіге жатпайды. Қайсысы?
Тізім:
- Хелицера
- Мұртша
- Педипальпа
- Баскөкірек
