§ 16. Ағзаның ішкі ортасы және оның маңызы
Адам ағзасының ішкі ортасы негізгі үш сұйықтықтан: қан, лимфа, ұлпа сұйықтығынан тұрады. Ағзаның осы үш сұйықтық ортасының өзара әрекеттесуі дене жасушаларын барынша оттекпен әрі қоректік заттармен қамтамасыз етуге және оны керексіз затардан тазартуға бағытталған.
Ағзаның ішкі ортасы
- Қанжүрек пен қан тамырлары арқылы қозғалып, ағзаның барлық бөліктерін байланыстырады.
Қызметтері:Тасымалдау, қорғаныштық – ауру тудыратын микробтармен күреседі (ақ қан жасушалары – лейкоциттер), термореттеу – дене температурасын тұрақты ұстайды. - Лимфаағзадағы мөлдір, түссіз сұйықтық, ол ұлпа сұйықтығынан түзіледі. Денені микробтардан қорғайды, артық сұйықтықты ұлпалардан жинап, оны қайтадан қанға өткізеді.
- Ұлпа сұйықтығықаннан сүзілген сұйықтық, ол жасушалар арасындағы кеңістікті толтырып, қоректік заттар мен оттекті жасушаларға жеткізеді.
Гомеостаз – қоршаған ортаның өзгеруіне қарамастан ағзаның өз көрсеткіштерінің тұрақтылығын сақтайтын жалпы қасиеті.
Қан
Ағзаның сұйық ортасы
Сұйық дәнекер ұлпа. Ол қан тамырларында болады, қызыл түсті. Адам ағзасында шамамен 5 литр қан бар. Қанның басты қызметі – зат тасымалдау.
1
Ұлпа сұйықтығы
Жасушалар арасындағы қуысты толтырады. Түссіз. Қоректік заттар мен оттек қан капиллярларының қабырғасы арқылы өтіп, алдымен жасушааралық сұйықтыққа, сосын ағза жасушаларына түседі. Мөлшері 15-20 л.
2
Лимфа
Мөлдір, сарғыш түсті. Лимфа тамырларында болады. Басты қызметі – жасушааралық сұйықтықты кері қанға қайтару. Микробқа қарсы сүзгі сияқты жұмыс істейді.
3
Үйге тапсырма:
«Гомеостаз» түсінігі жалпы ағзаүстілік сипатқа ие екенін мысалдар келтіріп дәлелдеңіз. Жасушада, популяция, түр, биогеоценоз, экожүйе, қауымдастық деңгейінде гомеостаздың болатынын дәлелдеңіз.
