11-с. 12-тақырып
Фотосинтез жылдамдығына әсер ететін факторлар. Фотосинтезді шектеуші факторлар: жарық толқынының ұзындығы немесе жарық интенсивтілігі, көмірқышқыл газының концентрациясы, температура
Фотосинтездің жылдамдығы шектеуші факторлардың өзгеруіне байланысты жүреді. Мысал ретінде жарықтың қарқындылығы мен көмірқышқыл газының мөлшерін айтуға болады.
Жарықтың әсері.
Фотосинтез басталуы үшін жарықтандырудың төменгі шегі болады. Жарық қарқындылығының артуы фотосинтездің күшеюіне алып келеді. Жарықтандыру шегіне жеткенде, фотосинтез қарқындылығы өзгемейді. Жарықпен қанығу аймағы плато деп аталады.
Фотосинтездің жарыққа тәуелділігін бейнелейтін қисықтың бағытын өзгертуі де, платоға шығуы да мынадай көрсеткіштерге байланысты:
1) басқа сыртқы факторлар;
2) өсімдіктердің түріне;
3) фотосинтездің қараңғы кезеңіндегі реакциялардың жылдамдығына.
1) басқа сыртқы факторлар;
2) өсімдіктердің түріне;
3) фотосинтездің қараңғы кезеңіндегі реакциялардың жылдамдығына.
В.Н.Любименко барлық өсімдіктерді жарыққа қатысты үш экологиялық топқа бөлді
Жарықсүйгіш
Су тапшылығына сезімтал болады. Бағаналы паренхимасы жақсы дамыған.
Көлеңкеге төзімді
Жапырағының хлоропластары ірі, пигменттер саны көп болады. Хлорофилл және ксантофилл салыстырмалы түрде көп. Бұл жарықтыы аз сіңіруге мүмкіндік береді.
Көлеңке сүйгіш
Күн сәулесінің толық жарығының 50%-дан жоғары көрсеткіші тым артық болады. фотосинтез платосына шығу толық күндізгі жарықтың 0,5-1% кезінде де жүреді.
Фотосинтез қарқындылығына әсер ететін факторлар
Температура
Температура жарықтың түсуімен байланысты. Жарық аз түссе фотосинтез жылдамдығы жарық кезеңіндегі үдерістерге байланысты, ал егер жарық көп түссе қараңғы кезең реакцияларына байланысты болады.
Ауадағы көмірқышқыл газы
С4 жолымен жүретін өсімдіктер (жүгері, тары, құмай) СО2 байланыстыруға анағұрлым қабілетті.
СО2 15-20%-ға артқанда фотосинтез процессі платоға шығады, содан кейін фотосинтездің тоқырауы басталады.
Фотосинтез үдерісі жүру үшін көмірқышқыл газының қажетті ең аз молшері:
С3 өсімдіктері үшін 0,005%, ал С4 өсімдіктері үшін 0,0005%.
СО2 15-20%-ға артқанда фотосинтез процессі платоға шығады, содан кейін фотосинтездің тоқырауы басталады.
Фотосинтез үдерісі жүру үшін көмірқышқыл газының қажетті ең аз молшері:
С3 өсімдіктері үшін 0,005%, ал С4 өсімдіктері үшін 0,0005%.
Судың әсері
Жапырақ жасушалары суға толық қаныққанда фотосинтез үдерісі төмендейді. Себебі, мезофилл жасушалары толық қаныққанда ішінара тұйықтаушы лептесік жасушалары қысылып қалатыны соншалықты, саңылаулары ашыла алмай қалуы мүмкін.
Су тапшылығының 15-20%-ға артуы фотосинтез қарқындылығының төмендеуіне алып келеді. Бұл лептесіктердің жабылуына байланысты.
Су тапшылығының 15-20%-ға артуы фотосинтез қарқындылығының төмендеуіне алып келеді. Бұл лептесіктердің жабылуына байланысты.
Үйге тапсырма: "Қазақстанда егіншілікке шектеуші факторлар" тақырыбына 100-150 сөзден тұратын эссе жазу
