§49. Ішімдіктің, шылым шегудің және басқа да есірткі заттарының жүйке жүйесіне әсерінің зардаптары
Шылым шегумен және спиртті сусындарды ішумен күресу. Шылым шегу организмге зор зиян келтіреді. Никотин қан- тамырларын күрт тарылтатын және қан қысымын арттыратын (гипертония) өте күшті . Ол жүрек-қантамыр аурулары, созылмалы бронхит, өкпе обырының дамуына әсер етеді, зат алмасу мен аскорытудың бұзылуына апарып соғады. Никотин миға зиянды әсер етеді, жад пен зейінді нашарлатады, жасына жетпей қартаюға себепші болады (196-сурет). Шылым шегу әсіресе жас кезде өте қауіпті.
Спиртті ішімдік денеміздің барлық мүшелеріне зиянды әсер етеді асказан мен өңештің сілемейлі қабығын зақымдайды, бауыр жасушаларының бұзылуына, жүректі май басуға әсер етеді, қандағы гемоглобин мелшерін төмендетеді, эритроциттерді бұзады, организмдегі дәрумендерді азайтады. Организмінің корғаныш-бейімделу әрекеттері әлі де тұрақталмаған жас адамның ішімдікті ішуі кейде қайғылы жағдаймен аяқталуы мүмкін . Жас адам организмі өте сезімтал болғандықтан, спиртті ішімдікті аз мөлшерде ішкеннің өзінде организмнің физиологиялық кызметі бұзылады. Спиртті ішімдікке біртіндеп құмарлыктын артуы маскүнемдіктің басталуының ең бірінші белгісі. Мұндай ауру адам нарколог-дәрігердің бакылауымен емделеді. Емдеудің ертерек басталған кезенінде дәрігердің көмегі әлдеқайда тиімді болып табылады.
Үлгіге қарап, тері гигиенасы бойынша ақыл картасын құрыңыз
1. Мәтінді оқыңыз:
Адамның жүйке жүйесі – организмнің маңызды бөлігі, ол барлық мүшелердің жұмысын реттейді. Ішімдік, шылым шегу және есірткі заттары жүйке жүйесіне үлкен зиян келтіреді.
2. Тапсырмалар:1. Түсіну:
Мысалы: энергия мен сергектік
Мысалы: шаршау мен күйзеліс
5. Жасау:
Адамның жүйке жүйесі – организмнің маңызды бөлігі, ол барлық мүшелердің жұмысын реттейді. Ішімдік, шылым шегу және есірткі заттары жүйке жүйесіне үлкен зиян келтіреді.
- Ішімдік жүйке жасушаларын бұзып, мидың ақпарат өңдеу қабілетін нашарлатады. Ұзақ уақыт бойы ішімдікке тәуелділік есте сақтау қабілетінің төмендеуіне және жүйке жүйесінің бұзылуына әкеледі.
- Шылым шегу оттегінің миға жеткізілуін азайтып, қан тамырларын зақымдайды, бұл ми жасушаларының өлуіне себеп болады.
- Есірткі заттары миға тікелей әсер етіп, жүйке жүйесінің бұзылуына, психикалық және физикалық тәуелділіктің дамуына әкеледі. Олар галлюцинация, күйзеліс, жүйке аурулары, тіпті өлімге апаратын қауіпті процестерді тудырады.
2. Тапсырмалар:1. Түсіну:
- Мәтіннен ішімдіктің, шылым шегудің және есірткі заттарының жүйке жүйесіне тигізетін үш зиянын жазыңыз.
- Өз өміріңізде зиянды заттардың әсерінен қорғау үшін қандай шараларды қолданар едіңіз? Мысал келтіріңіз.
- Неліктен зиянды заттарды қолдану адамның отбасылық және әлеуметтік өміріне теріс әсер етеді? Өз ойыңызды мәтін мазмұнына сүйене отырып 3-4 сөйлеммен жазыңыз.
- Салауатты өмір салты мен зиянды әдеттердің әсерін салыстырыңыз. Кесте түрінде ұсыныңыз.
Мысалы: энергия мен сергектік
Мысалы: шаршау мен күйзеліс
5. Жасау:
- Креативті тапсырма:
- Зиянды әдеттердің алдын алу үшін ұран ойлап табыңыз немесе салауатты өмір салтын насихаттайтын постер жасаңыз. Мысалы: "Салауатты бол – бақытты бол!" немесе "Өміріңді сақта – зиянды заттарға жол берме!"
