11-с. 18-тақырып
Мембраналық потенциалды сақтаудағы белсенді тасымалдың рөлі
Активті тасымладау цитоплазманың мембранасы арқылы жүзеге асады. Ол энергияны қажет ететін үдеріс.
Белсенді тасымалдың концентрация градиентіне қарсы бағытта жүреді
Қолданылатын энергия көзіне қарай белсенді тасымал түрлері
Біріншілік активті (АТФ-тың АДФ-ке айналуы)
Екіншілік активті (біріншілік активті тасымалдану нәтижесінде пайда болған екіншілік энергиямен қамтамасыз етіледі)
Тапсырма: Натрий мен калий сорғысы және ко-тасымалдау механизмдері
Тапсырма шарты: Елестетіп көріңіз, сіз биология сабағында ерекше жасуша туралы зерттеу жүргізудесіз. Бұл жасуша натрий мен калий сорғысын пайдаланып, белсенді түрде заттарды тасымалдайды. Ал енді сіздің міндетіңіз – төмендегі сұрақтарға жауап беру арқылы, бұл механизмдердің қалай жұмыс жасайтынын анықтау және басқа оқушыларға түсіндіру.
Тапсырма бөліктері:
2.Тапсырма сұрағы: Натрий-калий сорғысының көмегімен жасушада осмостық қысым мен зат алмасу тұрақтылығы сақталады. Бұл сорғыны 5 минутқа тоқтатып қойсаңыз, не болады?
Жауап нұсқалары:
3.Жеке тәжірибе: Зертханада сіз жасуша моделін құрып, натрий-калий сорғысын басқарғыңыз келеді. Сіз натрий иондарының жасуша ішіне енуіне кедергі келтірдіңіз. Не болуы мүмкін? Бұл модельде:
Тапсырма шарты: Елестетіп көріңіз, сіз биология сабағында ерекше жасуша туралы зерттеу жүргізудесіз. Бұл жасуша натрий мен калий сорғысын пайдаланып, белсенді түрде заттарды тасымалдайды. Ал енді сіздің міндетіңіз – төмендегі сұрақтарға жауап беру арқылы, бұл механизмдердің қалай жұмыс жасайтынын анықтау және басқа оқушыларға түсіндіру.
Тапсырма бөліктері:
- Суретпен жұмыс:
- Натрий мен калий сорғысының қалай жұмыс істейтінін суретте көрсетіңіз. Суретте келесі элементтерді белгілеңіз:
- Натрий иондары (Na⁺)
- Калий иондары (K⁺)
- Мембрана қабаттары (ішкі және сыртқы)
- Нәруыз рецепторлары (натрийге арналған үш рецептор және калийге арналған екі рецептор)
2.Тапсырма сұрағы: Натрий-калий сорғысының көмегімен жасушада осмостық қысым мен зат алмасу тұрақтылығы сақталады. Бұл сорғыны 5 минутқа тоқтатып қойсаңыз, не болады?
Жауап нұсқалары:
- A) Жасуша тез өле бастайды, себебі иондардың концентрациясы теңеледі.
- B) Жасушада ешқандай өзгеріс болмайды, себебі сорғының қызметі маңызды емес.
- C) Жасуша ішіндегі натрий концентрациясы артып, калий сыртқа шыға бастайды.
- D) Жасуша өзінің функцияларын сақтайды, бірақ аз уақыт ішінде оның осмостық қысымы өзгеруі мүмкін. (Дұрыс жауап)
3.Жеке тәжірибе: Зертханада сіз жасуша моделін құрып, натрий-калий сорғысын басқарғыңыз келеді. Сіз натрий иондарының жасуша ішіне енуіне кедергі келтірдіңіз. Не болуы мүмкін? Бұл модельде:
- Натрий сыртта жоғары концентрацияда қалады.
- Калий жасуша ішіне енбей қалады.
2-тапсырма жауабы:
D) Жасуша өзінің функцияларын сақтайды, бірақ аз уақыт ішінде оның осмостық қысымы өзгеруі мүмкін.
D) Жасуша өзінің функцияларын сақтайды, бірақ аз уақыт ішінде оның осмостық қысымы өзгеруі мүмкін.
Үйге тапсырма: Натрий-калий сорғысының ашылу тарихын жазу
