Тақырып: §40
аденозинүшфосфаттың құрылысы және қызметі
аденозинүшфосфаттың құрылысы және қызметі
Негізгі энергия көздерінің бірі - аденозинүшфосфор қышқылы. АТФ өсімдіктер мен жануарлардың барлық жасушасында болады. Ол жасуша үшін әмбебап энергия көзі
АТФ-тың ерекшелігі неде?
Химиялық табиғаты бойынша АТФ нуклеотидтерге жатады. Оның құрамында да аденин, рибоза және фосфор қышқылының қалдығы болады
Фосфор қалдықтарының арасында макроэргиялық байланыстар жинақталған, олар үзілгенде энергия босап шығады
АТФ молекуласының құрамы тұрақсыз. Ерекше ферменттердің әсерінен ол гидролизге ұшырайды, су молекуласын қосып алып ыдырайды
Жағдаят: Сіздің денеңіздегі әрбір бұлшықет қозғалысы АТФ энергиясын пайдаланады. Мысалы, спортпен шұғылданғанда, кітапты көтергенде немесе баспалдақпен көтерілгенде энергия жұмсалады
Сұрақтар:
- Сіздің ойыңызша, ұзақ уақыт спортпен шұғылданғанда немесе ауыр жұмыс істегенде, неге адамдар тез шаршайды? Бұл шаршаудың АТФ-қа қандай байланысы бар?
- АТФ молекулалары таусылғанда, ағза оны қалай қайта өндіреді деп ойлайсыз? Бұл процесте қандай қоректік заттар маңызды рөл атқарады?
- Егер АТФ молекулалары жеткілікті болмаса, дене қандай белгілер арқылы энергияның жетіспейтінін көрсетеді?
Жауаптар:
1. Шаршау мен АТФ-тың байланысы: Қозғалыс кезінде бұлшықеттер көп энергия
жұмсайды, яғни АТФ молекулаларын көп мөлшерде пайдаланады. Ұзақ уақыт қозғалыс
болса, ағзада АТФ қоры таусылып, жаңа энергия қажет болады. Сол себептен адамдар
шаршайды.
2. АТФ-ты қайта өндіру: Ағзада АТФ глюкоза және майлар сияқты қоректік заттардан
өндіріледі. Көмірсулар мен майлардан энергия алынып, ол АТФ-қа айналады. Сондықтан
энергия алу үшін дұрыс тамақтану маңызды.
3. Энергия жетіспеушілігінің белгілері: АТФ жеткіліксіз болған кезде, адамда шаршау,
әлсіздік, бас айналу, зейінсіздік сияқты белгілер байқалады, өйткені бұлшықеттер мен
миға қажетті энергия жетіспейді.
Қорытынды: АТФ – біздің ағзамыздағы "энергия көзі," ол бізді барлық әрекеттерге күшпен қамтамасыз етеді. Энергияны көп қажет ететін әрекеттерге көбірек АТФ қажет, сондықтан оны қайта өндіру үшін дұрыс тамақтанып, тынығу маңызды.
1. Шаршау мен АТФ-тың байланысы: Қозғалыс кезінде бұлшықеттер көп энергия
жұмсайды, яғни АТФ молекулаларын көп мөлшерде пайдаланады. Ұзақ уақыт қозғалыс
болса, ағзада АТФ қоры таусылып, жаңа энергия қажет болады. Сол себептен адамдар
шаршайды.
2. АТФ-ты қайта өндіру: Ағзада АТФ глюкоза және майлар сияқты қоректік заттардан
өндіріледі. Көмірсулар мен майлардан энергия алынып, ол АТФ-қа айналады. Сондықтан
энергия алу үшін дұрыс тамақтану маңызды.
3. Энергия жетіспеушілігінің белгілері: АТФ жеткіліксіз болған кезде, адамда шаршау,
әлсіздік, бас айналу, зейінсіздік сияқты белгілер байқалады, өйткені бұлшықеттер мен
миға қажетті энергия жетіспейді.
Қорытынды: АТФ – біздің ағзамыздағы "энергия көзі," ол бізді барлық әрекеттерге күшпен қамтамасыз етеді. Энергияны көп қажет ететін әрекеттерге көбірек АТФ қажет, сондықтан оны қайта өндіру үшін дұрыс тамақтанып, тынығу маңызды.
Үйге тапсырма: "АТФ және тіршілік" тақырыбында 70-120 сөзден тұратын эссе жазу
