Тақырып: §49
биологиялық жүйелер үшін Электрон-тасымалдаушы тізбектің маңызы
1941 жылы Липман сыртқы энергия көздері алдымен химиялық энергия АТФ түрінде жинақталады және содан кейін ғана пайдалы жұмыс атқару үшін жұмсалады деген қағидаға сәйкес биоэнергетиканың негізгі заңын тұжырымдады.

Электрон-тасымалдаушы тізбек (ЭТТ) – жасушаға қажетті энергияны өндіретін маңызды процесс. ЭТТ биологиялық жүйелерге көптеген пайда әкеледі, олардың әрқайсысын жеке-жеке қарастырайық:
Энергия өндіру
ЭТТ жасушаның барлық функцияларына қажетті АТФ (аденозинтрифосфат) молекулаларын өндіреді. АТФ энергиясы жасушаның өсуі, бөлінуі, қозғалысы, зат алмасуы сияқты процестер үшін қажет. ЭТТ болмаса, жасуша осы энергияны жеткілікті мөлшерде ала алмай, тіршілігін тоқтатар еді.
Оттегінің тиімді қолданылуы
ЭТТ-де оттегі электрондарды қабылдап, оларды суға айналдырады. Осылайша оттегі тыныс алу процесінде соңғы электрон қабылдаушы ретінде жұмыс істейді.
Пайдасы: Оттегінің тиімді қолданылуы жасушаларға энергияны жоғары тиімділікпен алуға мүмкіндік береді, бұл әсіресе күрделі ағзалар үшін маңызды, себебі олар көптеген энергияны қажет етеді.
Сутек иондарының концентрациясын реттеу
ЭТТ сутек иондарын (H⁺) митохондрияның ішкі мембранасының бір жағында жинақтайды, бұл иондар градиентін түзеді.
Пайдасы: Иондар градиенті АТФ синтаза ферментінің көмегімен АТФ өндіруге көмектеседі. Сонымен қатар, бұл процесс иондар тепе-теңдігін сақтауға ықпал етеді, ол жасушаның рН деңгейін тұрақты ұстап тұру үшін де маңызды.
Жанама өнім ретінде судың түзілуі
ЭТТ соңғы кезеңде оттегімен әрекеттесе отырып, су молекуласын түзеді.
Пайдасы: Бұл процесс ағзадағы су балансын сақтауға көмектеседі, ал су биологиялық реакцияларда еріткіш ретінде маңызды рөл атқарады. Су жасушалар үшін қауіпсіз өнім болғандықтан, оның бөлінуі ағзаға зиян келтірмейді.
АТФ синтезі энергетикалық тұрғыдан тиімсіз процесс. Бірақ оның пайдалы әсер коэффиценті біршама жоғары (50%). Салыстыру үшін келесі мысалдарға назар аударыңыз:
-бу қозғалтқышының ПӘК-і 12-15%;
-ГЭС (гидроэлектростансы) турбиналарының ПӘК-і - 20-25%

Дәптермен жұмыс: тарау бойынша білімді жүйелендіру және қорытындылау сұрақтары мен тапсырмаларын орындау
Үйге тапсырма: Бөлім бойынша өтілген материалды қайталау
Made on
Tilda