11-с. 34-тақырып
"Адам геномы" жобасы. адамның геномдық днқ-сын секвенирлеу. жоба аясында жүргізілген зерттеулердің маңызы
ДНҚ -ны секвенирлеу деген не?
ДНҚ секвенирлеу – ДНҚ-ның нуклеотидтер ретін анықтау процесі. Бұл әдіс генетика, молекулалық биология және медицинада маңызды рөл атқарады. ДНҚ секвенирлеу бірнеше кезеңнен тұрады:
1. ДНҚ үлгісін дайындау
2. ДНҚ тізбегін бөлу (фрагменттеу). ДНҚ-ның ұзын тізбектерін шағын фрагменттерге бөледі. Бұл секвенирлеу процесін жеңілдету үшін қажет. Кейін осы фрагменттерді секвенирлеуге дайындайды.
3.Кітапхана дайындау. ДНҚ фрагменттеріне арнайы адаптерлер қосылады. Бұл адаптерлер секвенирлеу аппаратында фрагменттерді тану үшін қажет. Адаптер қосылған фрагменттер "кітапхана" деп аталады. Әрбір фрагмент кітапхананың бір бөлігі болып табылады.
4. Секвенирлеу процесі. Дайын ДНҚ кітапханасы секвенирлеу аппаратына жүктеледі. Аппарат ДНҚ-дағы нуклеотидтердің ретін анықтайды. Әр нуклеотидті анықтау үшін арнайы әдістер (мысалы, жарық немесе флуоресцентті белгі) қолданылады. Әрбір фрагменттің нуклеотидтер реті жазылады.
5. Мәліметтерді талдау және тізбекті жинақтау. Секвенирлеу нәтижесінде алынған фрагменттерді (секвенстарды) арнайы биоинформатикалық бағдарламалар арқылы біріктіреді. Барлық фрагменттерді біріктіру арқылы ДНҚ тізбегінің толық реті анықталады. Алынған тізбек арнайы геномдық базаларда сақталып, кейінгі зерттеулерге қолданылады.
6. Нәтижені тексеру және талдау. Секвенирлеу нәтижесін мұқият тексеріп, қатесіз екеніне көз жеткізу үшін қайта өңдеу және талдау жасалады. ДНҚ тізбегін генетикалық және биологиялық тұрғыдан талдау арқылы мутациялар, аурулар немесе ерекше қасиеттер туралы ақпарат алуға болады.
1. ДНҚ үлгісін дайындау
2. ДНҚ тізбегін бөлу (фрагменттеу). ДНҚ-ның ұзын тізбектерін шағын фрагменттерге бөледі. Бұл секвенирлеу процесін жеңілдету үшін қажет. Кейін осы фрагменттерді секвенирлеуге дайындайды.
3.Кітапхана дайындау. ДНҚ фрагменттеріне арнайы адаптерлер қосылады. Бұл адаптерлер секвенирлеу аппаратында фрагменттерді тану үшін қажет. Адаптер қосылған фрагменттер "кітапхана" деп аталады. Әрбір фрагмент кітапхананың бір бөлігі болып табылады.
4. Секвенирлеу процесі. Дайын ДНҚ кітапханасы секвенирлеу аппаратына жүктеледі. Аппарат ДНҚ-дағы нуклеотидтердің ретін анықтайды. Әр нуклеотидті анықтау үшін арнайы әдістер (мысалы, жарық немесе флуоресцентті белгі) қолданылады. Әрбір фрагменттің нуклеотидтер реті жазылады.
5. Мәліметтерді талдау және тізбекті жинақтау. Секвенирлеу нәтижесінде алынған фрагменттерді (секвенстарды) арнайы биоинформатикалық бағдарламалар арқылы біріктіреді. Барлық фрагменттерді біріктіру арқылы ДНҚ тізбегінің толық реті анықталады. Алынған тізбек арнайы геномдық базаларда сақталып, кейінгі зерттеулерге қолданылады.
6. Нәтижені тексеру және талдау. Секвенирлеу нәтижесін мұқият тексеріп, қатесіз екеніне көз жеткізу үшін қайта өңдеу және талдау жасалады. ДНҚ тізбегін генетикалық және биологиялық тұрғыдан талдау арқылы мутациялар, аурулар немесе ерекше қасиеттер туралы ақпарат алуға болады.
Жауабы
ДНҚ тізбегін бөлу – 2-кезең
Кітапхана дайындау – 3-кезең
Нәтижені тексеру және талдау – 6-кезең
Секвенирлеу процесі – 4-кезең
Мәліметтерді талдау және тізбекті жинақтау – 5-кезең
ДНҚ үлгісін дайындау – 1-кезең
Кітапхана дайындау – 3-кезең
Нәтижені тексеру және талдау – 6-кезең
Секвенирлеу процесі – 4-кезең
Мәліметтерді талдау және тізбекті жинақтау – 5-кезең
ДНҚ үлгісін дайындау – 1-кезең
