§21. Тірі ағзалардың бөліп шығару өнімдері
Амиак, несепнәр, зәр қышқылы ыдырауының соңғы өнімдері. Құрамында азот бар осы органикалық заттардың барлығы химиялық және физикалық қасиеттері бойынша айырмашылық жасайды. Мысалы, формуласы C5H4N4O3 зәр қышқылы - кристалдық қатты зат.
Құрамында азот бар органикалық заттардың ыдырауының соңғы өнімдері
Ыдыраудың соңғы өнімдері
- Аммиак
- Бұл – азот құрамды улы қосылыс.
- Ол ақуыздардың ыдырауынан пайда болады (дезаминация процесінде).
- Аммиак суда жақсы ериді және ағзада тез уытты әсер етеді.
- Сүтқоректілерде бауыр аммиакты зиянсыздандырып, оны несепнәрге айналдырады.
- НесепнәрБұл – ақуыздардың ыдырауынан түзілетін азотты заттардың бірі.
Бауырда аммиактан түзіледі (Орнитин циклі арқылы).
Бүйрек арқылы зәр құрамында сыртқа шығарылады.
Суда жақсы ериді және аммиакқа қарағанда әлдеқайда уытсыз. - Зәр қышқылы
- Бұл – пурин негіздерінің (ДНҚ және РНҚ құрамындағы аденин мен гуанин) ыдырауынан пайда болатын азотты қосылыс.
- Суда нашар ериді, сондықтан кейде ағзада кристалдануы мүмкін (мысалы, подагра кезінде).
- Бүйрек арқылы зәрмен бірге шығарылады.
Төмендегі суретте жануарлардың бір өкілі берілген.
1) Жануардың зәр шығару мүшесін атаңыз.
2) Жануардан бөлінетін соңғы өнім мекен ету ортасына қалай бейімделгенін түсіндіріңіз.
1) Жануардың зәр шығару мүшесін атаңыз.
2) Жануардан бөлінетін соңғы өнім мекен ету ортасына қалай бейімделгенін түсіндіріңіз.
Ақуыз ыдырағанда бірінші түзілетін азотты қосылыс – ___________.
Бауырда аммиактан түзілетін, суда жақсы еритін уытсыз қосылыс – ___________.
Пурин негіздерінің ыдырауынан түзілетін және буын ауруына әкелуі мүмкін қосылыс – ___________
Үйге тапсырма: «Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызы» тақырыбында 130-170 сөзден тұратын эссе жазып келу.
