Тақырып: § 40. Адам қан топтарының тұқым қуалау заңдылықтары және резус-факторы
Доминирлеудің бір типі - кодоминирлеу немесе кодоминанттылық (лат. ко - бірге, бірлесіп). Сондықтан бұл терминнің сөзбе-сөз аудармасы - тәуелсіз 2 аллельді емес геннің бірге доминирленуі, яғни 2 доминантты аллельді емес ген өзара әрекеттескен кезде жаңа белгі береді . Адамда қан топтары осылай тұқымқуалайды.
Қан топтары ерекше заттар - эритроциттер мен басқа қан жасушаларында, сондай-ақ қан плазмасында, сілекейде, спермада және кейбір басқа сұйықтықтарда болатын изоантигендер немесе агглютиногендер арқылы анықталады.
Қан топтары ерекше заттар - эритроциттер мен басқа қан жасушаларында, сондай-ақ қан плазмасында, сілекейде, спермада және кейбір басқа сұйықтықтарда болатын изоантигендер немесе агглютиногендер арқылы анықталады.
Адамда неше қан тобы бар?
Адамда 4 қан тобы бар екені естеріңде болар. Қан тобы I адам - әмбебап донор, яғни өз қанын кез келген қан тобындағы адамға бере алады. Қан тобы IV адам - әмбебап реципиент, яғни кез келген қан тобын қабылдай алады. Қан тобы III және II топ адамдар өз тобы үшін донор бола алады (кей жағдайда IV топ үшін де).
Қан тобы I адам - әмбебап донор, яғни өз қанын кез келген қан тобындағы адамға бере алады. Қан тобы IV адам - әмбебап реципиент, яғни кез келген қан тобын қабылдай алады. Қан тобы III және II топ адамдар өз тобы үшін донор бола алады (кей жағдайда IV топ үшін де).
Адамда 4 қан тобы бар.
I қан тобы
Қан тобы І адамдарда 00 деп белгіленетін тек рецессивті антиген (агглютиноген) аллелі болады. Сәйкесінше, оның плазмасында екі антидене: α мен β бар.
II қан тобы
Қан тобы II адамда А доминантты аллелі болады. Гомозиготалы күйде оның генотипі АА, ал гетерозиготалы күйде АО. Оның плазмасында тек β антиденесі болады.
III қан топ
Қан тобы ІІІ адамда В доминантты аллелі болады, демек, оның генотипі гомозиготалы күйде ВВ, ал гетерозиготалы күйде ВО деп белгіленеді. Плазмасында тек α антиденесі болады.
IV қан топ
Қан тобы IV адам генотипіне екі доминантты аллель кіреді және АВ деп белгіленеді. Осы IV қан тобында кодоминирлеу эффектісі байқалады – екі аллельді емес доминантты А және В гендері үйлескен кезде жаңа белгі қалыптасады.
Қан топтарына есеп шығару
І топ: Әкесінің қан тобы ІҮ, шешесі ІІ қан тобы бойынша гомозиготалы отбасындағы балалардың генотипін анықтаңдар?
ІІ топ: Шешесінің қаны О, ал әкесінің қаны АВ топ болған жағдайда, балаларына ата-анасының біреуінің қанының тобы берілуі мүмкін бе?
ІІІ топ: Ерлі – зайыптылардың біреуінің қан тобы гетерозиготалы ІІІ топқа, ал екіншісі гетерозиготалыІІ топқа жатады. Балаларының қан тобын анықтандар
IV топ: Қаны ІІ топты ер адам қаны ІҮ топты әйелмен отбасын құрды. Егер ер адам да гомозиготалы болған жағдайда, олардың балаларының генотиптері қандай болады?
Үйге тапсырма : Адам қан топтарының тұқым қуалау заңдылықтары және резус-факторының қандай пайдасы мен зияны бар. Күнделікті өмірден мысалдар келтіру.
