6-с. 34-тақырып
Ағзалардың көбеюі және өсуі
Көбею дегеніміз не?
Көбею тіршіліктің үздіксіздігін қамтамасыз ететін, келесі ұрпақ беретін тірі ағзаларға тән жалпы қасиет. Табиғатқа бақылау жасай жүріп, өсімдіктер тұқымнан өсетінін, балапан жұмыртқадан жарып шығатынын, біз анамыздан туатынымызды білеміз. Неге біз өсеміз, неге біртіндеп салмақ қосамыз? Бұл сұрақтардың жауабын тірі ағзалардың көбею және өсу үдерісін оқып-үйренген кезде білетін боламыз.
Жыныссыз көбею
Жыныссыз көбею. Мұндай жолмен көбеюдің бірнеше түрі бар. Оған вегетативті көбею түрі жатады: бүршіктену, фрагментация, бөліну, клондау .
Жынысты жолмен көбею.
Жынысты жолмен көбеюге аталық және аналық жасушалар қажет. Жаңа ағзаның пайда болуы- на міндетті түрде жынысжасушасы гаметалар қатысады. Осылардың қосылуы нәтижесінде зигота (ұрықтанған жасуша) пайда болады.
Тірі ағзалардың өсуі. Тірі ағзалардың жалпы тіршілігі өсу мен дамудан тұрады. Өсу процесі дегеніміз өсімдік мүшелерінің ұзарып, жуандауы, салмағының артуы және жеке мүшелерінің жаңадан қалыптасуы.
- 1. Ситуациялық тапсырма
Тапсырма:
Егістік шаруашылығында жұмыс істейтін фермер өсімдік өнімділігін арттыру үшін тұқымдарды әртүрлі жағдайларда өсіріп көреді:- Бір топ тұқымды күн сәулесі көп жерде өсіреді.
- Екінші топ тұқымды көлеңкелі жерде өсіреді.
- Қай топтағы өсімдіктер жақсы өседі деп ойлайсыз? Неге?
- Өсімдіктердің өсуіне қандай сыртқы факторлар әсер етеді?
- 2. Мәтінмен жұмыс
Тапсырма:
Мәтінді оқыңыз:
"Бактериялар – өте ұсақ ағзалар. Олар бөліну арқылы көбейеді. Жағымды ортада бір бактерия бір сағат ішінде екіге бөлініп, одан әрі көбеюін жалғастырады."
Сұрақтар:- Егер бір бактерия 5 сағатта көбейсе, қанша бактерия пайда болады?
- Бактериялардың көбеюін шектеу үшін қандай шаралар қолдану қажет?
