§44. Биотехнологиялық өндірістің жалпы сызбасы

Биотехнологияны жануарлар селекциясында қолдану.
Жануарлар селекциясын биотехнология әдістерін кеңінен қолдану негізінде әрі қарай жетілдіруге болады. Ерте эмбрионды трансплантациялау әдісін қолдану өнімділігі бойынша өте құнды даралардан ұрпақтар санын күрт арттыруға мүмкіндік берді. Бұл әдістің негізгі артық-шылығы 20-40%-ды құрайтын селекция үдерісін тездету. Қазіргі кезде кей бір елдерде жыл сайын 100 мыңнан астам трансплантант-бұзау алады. Жануарлар биотехнологиясының маңызды проблемасы жануарларды генетикалық көшіру, клондау әдісін жасау болып табылады.
Инсулин өндіру көптеген елде кеңінен қолданылатын биотехнологиялық манипуляцияның бірі. Оның сызбасы қарапайым. Бастапқы нысан ағза ретінде адам ішек таяқшасы бактериясы штаммының біреуі алынды. Алдын ала бөлініп алынған адам инсулинінің генін көп рет клондады. Кейін инсулин генінің осы көшірмесіне вирустық тип бойынша нуклеотид ретін орнатты


Иэн Уилмут — шотланд эмбриологы, 1996 жылы алғаш рет ересек ұрпақ жасушасынан Долли атты қойды дүниеге әкелген жетекші ғалым.

Ушмут басқарған тәжірибе барысында соматикалық (ұрық емес) жасуша ядросын жұмыртқа жасушасына енгізіп, оның ішінде дамытты. Бұл жасушаның барлық генетикалық ақпаратын жаңа организмге көшіруге мүмкіндік берді.


Қойдың гендік модификациясы
Мақсаты
  1. Қойдың өнімділігін арттыру (мысалы, ет, жүн сапасын жақсарту).
  2. Ауруларға төзімділік қасиеттерін қалыптастыру.
  3. Фармацевтикалық мақсатта қолданылатын ақуыздарды өндіретін “биореактор” қойларды жасау.
Әдістері
Трансгенді технология – адамға пайдалы генді қой эмбрионына енгізу.
CRISPR/Cas9 жүйесі – ДНҚ-ны нақты өзгерту арқылы қажетсіз гендерді сөндіру немесе жаңа гендерді қосу.
Ядролық трансфер (Долли қойы сияқты) – соматикалық клеткадан алынған ядроны аналық жұмыртқа жасушасына көшіру.
Тарихи мысал
1997 жылы жасалған Долли – әлемдегі алғашқы клондалған қой. Оның гені модификацияланған жоқ, бірақ ядролық трансфер әдісі арқылы “қайталаушы” қой жасалды. Бұл тәжірибе кейін гендік модификация үшін негіз болды.
Инсулин өндіру процесі

Инсулин – қант диабеті бар адамдарға қажет өте маңызды гормон. Бұрын инсулин шошқа мен сиыр ұйқыбезінен алынса, қазір ол гендік инженерия арқылы өндіріледі.

Қалай өндіріледі?
  1. Адам генін алу. Ғалымдар адам ДНҚ-дағы инсулин кодтайтын генді бөліп алады.
  2. Бактерияға енгізу. Бұл ген арнайы плазмида деп аталатын кішкентай ДНҚ сақинасына салынады. Генді алып жүрген плазмида Escherichia coli сияқты бактерия жасушасына енгізіледі.
  3. Бактерияны көбейту. Генетикалық өзгертілген бактериялар тез көбейіп, өздерімен бірге адам инсулинін де синтездейді. Инсулинді бөлу және тазарту. Алынған инсулин арнайы қондырғыларда бактериядан бөлініп, тазартылады.

Артықшылықтары:
Жылдам әрі көп мөлшерде өндіріледі
Адам организміне бейімделген
Бұрынғыдай жануарларды қолдану қажет емес
Сәйкестендіріңіз
Жауабы
1-В, 2-А, 3-Г, 4-Б
Made on
Tilda