3-т. 9-с. 33-п

Қазақ халқындағы шежіре жүргізу – тұқым қуалаушылық заңдылықтарын зерттеуге мүмкіндік береді.
❓ Сұрақ: "Шежірені білу Мендель заңдарымен қалай байланысты?"

✅ Жауап: Шежірені зерттеу арқылы белгілердің ата-анадан ұрпаққа берілу заңдылығын байқауға болады. Мендельдің бірінші заңы (біркелкілік заңы) бойынша, ата-анасы гомозиготалы болған жағдайда, бірінші ұрпақ біркелкі белгілерге ие болады.

"Жеті ата"
"Жеті атадан аспай үйленбеу" дәстүрі – генетикалық әртүрлілікті сақтаудың бір жолы.
❓ Сұрақ: "Жеті ата ережесін сақтау Мендель заңдарының қайсысымен түсіндіріледі?"

✅ Жауап: Мендельдің екінші заңы (ажырау заңы) бойынша, белгілер келесі ұрпақтарда түрліше ажырап, рецессивті (жасырын) белгілер көрінуі мүмкін. Егер жақын туыстар некелессе, жағымсыз рецессивті белгілер (генетикалық аурулар) жиі байқалады.

Мендельдің заңдары тұқым қуалайтын белгілердің берілу механизмін түсіндіреді.
❓ Сұрақ: "Мендельдің бірінші және екінші заңдары қалай анықталған?"

✅ Жауап: Мендель бұршақ өсімдігін зерттеп, бірінші ұрпақта (F1) басым (доминантты) белгілер ғана көрінетінін (біркелкілік заңы) анықтады. Ал екінші ұрпақта (F2) белгілер 3:1 қатынасында ажырайтынын (ажырау заңы) байқады.

Мендельдің гибридологиялық әдісі – тұқым қуалаушылық заңдылықтарын зерттеудің негізгі жолы.
❓ Сұрақ: "Гибридологиялық әдіс қазақтың жылқы өсірудегі селекциялық тәжірибесімен қалай байланысты?"

✅ Жауап: Қазақ халқы жылқы өсіруде асылдандыру үшін будандастыру әдістерін қолданған. Мысалы, "Көшім", "Жабе", "Адай" жылқылары осылай алынған. Бұл Мендельдің гибридологиялық әдісімен ұқсас, өйткені малшылар пайдалы белгілерді сақтау үшін таңдаулы дараларды шағылыстырған.