110-тақырып. холинергиялық синапс құрылысы мен қызметінің байланысы
Холинергиялық синапстар - екі нейронның немесе нейрон мен дабыл қабылдайтын эффекторлық жасушалардың түйіскен жері болып табылады. Мұндай синапстар парасимпатикалық жүйке жүйесінде, қозғалтқыш нейрондарда және орталық жүйке жүйесінде кездеседі.
Холинергиялық синапстың жұмыс істеу механизмі
1.Импульс пресинапстық ұшқа келеді → Са²⁺ иондары кіреді.
2.Ацетилхолин везикулалардан шығарылады → Синапстық саңылауға өтеді.
3.АХ постсинапстық рецепторлармен байланысады → Натрий арналары ашылып, импульс өтеді.
4.Ацетилхолинэстераза АХ-ды ыдыратады → Синапс қайтадан белсенді жұмысқа дайындалады.
1.Импульс пресинапстық ұшқа келеді → Са²⁺ иондары кіреді.
2.Ацетилхолин везикулалардан шығарылады → Синапстық саңылауға өтеді.
3.АХ постсинапстық рецепторлармен байланысады → Натрий арналары ашылып, импульс өтеді.
4.Ацетилхолинэстераза АХ-ды ыдыратады → Синапс қайтадан белсенді жұмысқа дайындалады.
Құрылысы мен қызметінің байланысы:
Пресинапстық мембрана ацетилхолиннің шығарылуын қамтамасыз етеді.
Синапстық саңылау арқылы медиатор өтіп, рецепторларға әсер етеді.
Постсинапстық мембранадағы рецепторлар жаңа жүйке импульсін бастайды.
Ацетилхолинэстераза ферменті медиаторды ыдыратып, қайта пайдалану үшін синапсты тазалайды.
Пресинапстық мембрана ацетилхолиннің шығарылуын қамтамасыз етеді.
Синапстық саңылау арқылы медиатор өтіп, рецепторларға әсер етеді.
Постсинапстық мембранадағы рецепторлар жаңа жүйке импульсін бастайды.
Ацетилхолинэстераза ферменті медиаторды ыдыратып, қайта пайдалану үшін синапсты тазалайды.
Сұрақтарға жауап беріңіз
Егер ацетилхолинэстераза жұмысы тоқтаса, не болады?
Ацетилхолин ыдырамай, постсинапстық мембрана үнемі қозған күйде қалады. Бұл бұлшықеттердің тұрақты жиырылуына (құрысуларға) немесе параличке әкелуі мүмкін.
Неліктен холинергиялық синапстар қозғалтқыш жүйкелерде өте маңызды?
Себебі олар бұлшықеттерге импульс жеткізеді. Егер холинергиялық синапстар бұзылса, адам қозғала алмайды немесе бұлшықет әлсіздігі пайда болады (мысалы, миастения ауруында).
Неліктен холинергиялық синапстарға әсер ететін дәрілер адамның көңіл-күйін өзгертуі мүмкін?
Себебі ацетилхолин мидағы нейрондарға да әсер етеді. Кейбір дәрілер ацетилхолиннің мөлшерін арттырып, когнитивті процестерге ықпал етеді. Мысалы, Альцгеймер ауруын емдейтін кейбір дәрілер ацетилхолиннің ыдырауын тежеп, есте сақтауды жақсартады.
