124-тақырып. гендерді клондауда, днқ-ны секвенирлеуде, мутагенезде полимеразды тізбекті реакцияның маңызы
Полимеразды тізбекті реакция (ПТР) – молекулалық биологиядағы маңызды құрал, ол ДНҚ-ның белгілі бір бөліктерін көбейту, өзгерту және зерттеу үшін қолданылады. Бұл әдіс гендерді клондауда, ДНҚ-ны секвенирлеуде және мутагенезде кеңінен қолданылады.
Гендерді клондаудағы рөлі
1
Белгілі бір генді ДНҚ-дан бөліп алу және оны көп мөлшерде көбейту.
2
ДНҚ-ны векторға (плазмидаға) енгізу арқылы бактерияларға немесе басқа жасушаларға тасымалдау.
3
Өсімдіктер, жануарлар немесе микроағзаларда пайдалы гендерді экспрессиялау. Мысалы, ннсулин генін бактерияларға енгізу арқылы инсулин өндірісін жасау.
ДНҚ-ны секвенирлеуде ПТР рөлі
1
ДНҚ-ның зерттелетін бөлігін көбейтіп, оның тізбегін анықтауға мүмкіндік беру.
2
Сангера әдісі немесе жоғары өнімді секвенирлеу әдістерімен бірге қолданылады.
3
Адам геномын, тұқым қуалайтын ауруларды және эволюциялық байланыстарды зерттеуге көмектеседі.
Мутагенезде ПТР рөлі
Мутагенез – ДНҚ құрылымын өзгерту арқылы жаңа мутациялар жасау процесі.
ПТР арқылы:
Мысал:
Мутагенез – ДНҚ құрылымын өзгерту арқылы жаңа мутациялар жасау процесі.
ПТР арқылы:
- Бағытталған мутагенез – ДНҚ тізбегін өзгерту арқылы белсенділігі жоғары немесе төзімді ақуыздар жасау.
- Генетикалық ауруларды зерттеу – мутациялардың әсерін модельдеу.
- Жаңа ферменттер немесе дәрілік заттарға төзімді ақуыздарды жасау.
Мысал:
- Вирустардың мутацияларын зерттеу арқылы жаңа вакциналар жасау.
- Өнеркәсіпте қолданылатын жаңа ферменттерді өндіру (мысалы, ыстыққа төзімді ДНҚ-полимеразалар).
