52-тақырып. Өсімдіктердің жыныссыз және жынысты көбеюі
Көбею деген не?
Тіршіліктің басты көрінісінің бірі көбею. Әрбір тірі организм нәзік құрылыс және мәңгілік тіршілік етпейді, тек артында өзіне ұқсас ұрпақ қалдыра отырып, бүкіл ғаламшарды жаулап алды. Организмдердің көбею формасының негізгі екі түрі белгілі: жыныссыз және жынысты.
Жыныссыз көбею жыныс жасушасы гаметалар қатыспайтын ағзаның көбею типі. Яғни жыныссыз көбеюдің кез келген формаларында дара хромосома жиыны бар гаплоидті жасушалар түзілмейді.
Жыныссыз көбею едәуір ежелгі әдіс. Осылай ең алғашқы тірі ағзалар біржасушалы прокариоттар бактериялар көбейген.
Барлық бактериялар осы кезге дейін, негізінен, жыныссыз жолмен жасушалардың екіге бөлінуі арқылы көбейеді.
Жыныссыз көбеюге бір аналық дара қатысады. Егер біржасушалылар туралы айтылса, онда жасуша болады. Жыныссыз көбею кезінде ұрпақтары алған тұқым қуалайтын ақпарат аналық ағзаның дәл
көшірмесі болады.
көшірмесі болады.
Жынысты көбею міндетті түрде жыныс жасушасы гаметалар қатысатын ағзаның көбею типі
Жынысты көбею едәуір үдемелі, едәуір жаңа әдіс. Жынысты үдерістің басты ерекше қасиеті жыныс жасушаның гаметаның қалыптасуы. Гамета ядросында хромосоманың дара жынысы бар, ол басқа гаметадан алынған екінші жиынмен толықтырылуы керек. Гаметалардың дамуы жыныс үдерісінің міндетті шарты.
«Керісінше» кілті: Өсімдіктердің көбеюі барысында ешқашан болмайтын үрдістердің тізімін жаз
«Егер де» кілті: Егер де жынысты көбею болмаса, жер бетіндегі өсімдіктер қандай болар еді?
«Әліпби» кілті: Берілген тақырыпқа қатысы бар сөздердің тізімін А-дан Я-ға дейін әліпби ретімен тізбектеңіз.
«Конструктор» кілті: Өсімдіктердің көбеюінің сызбасын жасаңыз.
«Кемшіліктер» кілті: Өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің кемшілігін атаңыз.
«Тағы қалай?» кілті: Өсімдіктер жынысты, жыныссыз жолдан басқа тағы қалай көбейеді?
«Егер де» кілті: Егер де жынысты көбею болмаса, жер бетіндегі өсімдіктер қандай болар еді?
«Әліпби» кілті: Берілген тақырыпқа қатысы бар сөздердің тізімін А-дан Я-ға дейін әліпби ретімен тізбектеңіз.
«Конструктор» кілті: Өсімдіктердің көбеюінің сызбасын жасаңыз.
«Кемшіліктер» кілті: Өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің кемшілігін атаңыз.
«Тағы қалай?» кілті: Өсімдіктер жынысты, жыныссыз жолдан басқа тағы қалай көбейеді?
