§24. Ядро

Ядро – қос мембранамен қапталған ең ірі органоид, ол жасушаның барлық тіршілік әрекетін басқарып, генетикалық ақпаратты сақтайды. Оның ішінде ДНҚ мен РНҚ орналасқан, олар тұқым қуалаушылық және ақуыз синтезін реттеуде маңызды рөл атқарады. Ядроның сыртқы қабығы эндоплазмалық тормен байланысады, ал ішкі жағында хроматин және ядрошық бар. Ядрошықта рибосома субъбірліктері түзіледі. Ядро – жануар да, өсімдік те, балдыр жасушаларында болатын басқару орталығы.

Ядроның құрылысы
Кариоплазма
Бұл ядроның ішін толтырып тұратын жартылай сұйық зат. Ол ферменттерге, нуклеотидтерге және басқа да молекулаларға бай, ядро ішіндегі барлық процестердің жүру ортасы болып саналады.
Ядрошық
Ядро ішіндегі тығыз әрі шағын құрылым. Оның басты қызметі – рибосома субъбірліктерін түзу және РНҚ синтезіне қатысу. Әдетте жасуша белсенді болса, ядрошық анық көрінеді.
Хроматин
ДНҚ мен ақуыздардың кешені. Бұл құрылымда ДНҚ тығыздалып, сақиналы түрде орналасқан. Хроматин екі түрге бөлінеді: эухроматин (белсенді) және гетерохроматин (тығыздалған, белсенді емес).
Хромосомалар
Жасуша бөлінер алдында хроматиннің шиыршықталып, тығыздалып түзген құрылымы. Олар генетикалық ақпаратты келесі ұрпаққа жеткізеді.
Центромералардың орналасуына қарай хромосома типтері
  • Метацентрлік
    Центромера хромосоманың дәл ортасында орналасқан. Сол себепті хромосоманың екі иығы шамамен бірдей ұзындықта болады.
  • Субметацентрлік
    Центромера ортасынан сәл ауытқып орналасқан. Нәтижесінде хромосоманың бір иығы қысқалау, ал екіншісі ұзындау болады.
  • Акроцентрлік
    Центромера хромосоманың бір шетіне жақын орналасқан. Бір иығы өте қысқа (кейде нүкте тәрізді), ал екіншісі айтарлықтай ұзын болып келеді.
  • Телоцентрлік
    Центромера хромосоманың ең ұшында орналасқан. Мұнда хромосоманың бір ғана иығы көрінеді, екінші иығы болмайды.
Сәйкестендір
Сұрақтар мен тапсырмалар
+ батырмасын басып, өз жауабыңызды дұрыс жауаппен салыстырыңыз
Made on
Tilda