§10. Асқорыту үдерісі және ферменттердің рөлі
Асқорыту жүйесі
Асқорыту жүйесі – ағзаға түскен тағамды механикалық және химиялық өңдеп, қоректік заттарды сіңіретін және қалдықтарды шығаратын мүшелер жүйесі.
Негізгі бөліктері:
Ауыз қуысы – тағамды шайнап, сілекеймен араластырады.
Жұтқыншақ – тағамды өңешке өткізеді.
Өңеш – тағамды асқазанға жеткізеді.
Асқазан – тағам қышқыл мен ферменттердің әсерінен қорытылады.
Аш ішек – негізгі сіңіру жүреді, қоректік заттар қанға өтеді.
Тоқ ішек – су сіңіріледі, қалдықтар жиналады.
Тік ішек – қалдықтар сыртқа шығарылады.
Негізгі бөліктері:
Ауыз қуысы – тағамды шайнап, сілекеймен араластырады.
Жұтқыншақ – тағамды өңешке өткізеді.
Өңеш – тағамды асқазанға жеткізеді.
Асқазан – тағам қышқыл мен ферменттердің әсерінен қорытылады.
Аш ішек – негізгі сіңіру жүреді, қоректік заттар қанға өтеді.
Тоқ ішек – су сіңіріледі, қалдықтар жиналады.
Тік ішек – қалдықтар сыртқа шығарылады.
Асқорыту жүйесі
- Асқорыту ферменттері
Тағамды ұсақтап, қарапайым молекулаларға ыдырататын арнайы ақуыздар. Олар әр бөлімде әртүрлі жұмыс істейді:
Ауыз қуысында:
- Амилаза – крахмалды глюкозаға дейін ыдыратады.
Асқазанда:
- Пепсин – нәруызды пептидтерге бөледі.
- Қышқыл ортада белсенді болады.
Аш ішекте (ұйқы безінің ферменттері):
- Липаза – майларды глицерин мен май қышқылына бөледі.
- Трипсин – нәруызды аминқышқылдарына дейін ыдыратады.
- Абсорбция (сіңіру)
Асқорыту жүйесінде қоректік заттардың аш ішектен қанға және лимфаға өту процесі.
- Бұл процесс негізінен аш ішектің бүрлерінде жүреді.
- Нәтижесінде ағзаға:
- глюкоза (көмірсулардан)
- аминқышқылдары (нәруыздардан)
- май қышқылдары мен глицерин (майлардан) түседі.
Қан тамырлары арқылы – суда еритін заттар (глюкоза, аминқышқылдары) тарайды.
Лимфа арқылы – суда ерімейтін майлар сіңеді.
Заттар | Ферменттер | Ыдырау өнімдері |
Көмірсулар | Амилаза | Глюкоза |
Нәруыздар | Пепсин, Трипсин | Аминқышқылдары |
Майлар | Липаза | Глицерин + Май қышқылдары |
| 1. Асқорыту жүйесінде __________ көмірсуларды қарапайым қанттарға ыдыратады. 2. Асқазан сөлінің құрамындағы қышқыл – __________. 3. Аш ішектен қоректік заттар __________ арқылы қанға өтеді. 4. Өттің негізгі қызметі – __________. 5. Липидтерді ыдырататын фермент – __________. 6. Тәбетті реттейтін ми бөлігі – __________. |
“Сэндвичтің асқорыту жолындағы саяхаты” тақырыбында 4-5 кадрдан тұратын қысқа комикс жасаңыз
