Тақырып: §6
ӨСІМДІК БӨЛІМДЕРІНІҢ ЕРЕКШЕ БЕЛГІЛЕРІ

ӨСІМДІКТЕР ҚАЛАЙ ПАЙДА БОЛҒАН?

Өсімдіктер эволюция барысында мұхитта тіршілік еткен біржасушалы талшықты эукариоттардан пайда болған. Қарапайым өсімдіктер – біржасушалы талшықты жасыл балдырлар осы күнге дейін тіршілік етуде.
Балдырлардың көптүрлілігі
  • Хламидомонада
    Біржасушалы, жасыл
    2 талшығы бар
    Фотосинтез арқылы және гетеротрофты қоректену де болады
    Көзшесі арқылы жарықты сезеді
  • Диатом балдыр
    Біржасушалы, қоңыр
    Теңіздер мен тұщы суларда тіршілік етеді
    Өлгеннен кейін тұнбасы пайдалы қазба (диатомит) түзеді
  • Хлорелла
    Біржасушалы, жасыл
    Қозғалмайды (талшығы жоқ)
    Қоректенуі - тек фотосинтез
    Зертханалық тәжірибелерде жиі қолданылады
    Ауаны оттекпен байытады, су тазалауда қолданылады
  • Вольвокс
    Көпжасушалы колониялы балдыр

    Әр жасушада көзшесі және талшығы бар
    Колония — шар тәрізді (сфералық құрылым)
    Жасушалары бірігіп, біртұтас ағзадай әрекет етеді
    Тұщы суларда мекендейді
  • Улотрикс
    Жіп тәрізді, көпжасушалы балдыр

    Жасушалар тізбектеліп орналасқан
    Салқын суда, әсіресе тастарға жабысып өседі
    Жынысты және жыныссыз көбеюі мүмкін
  • Спирогира
    Жіп тәрізді көпжасушалы балдыр
    Қолмен ұстағанда тайғақ сезіледі (шырыш бөлінеді)
    Көбеюі — конъюгация арқылы
    Тұщы суларда кең таралған
Мүктер - қандай өсімдіктер?
Кішкентай, аласа, нәзік өсімдіктер. Олар ормандағы тастарда, ағаш діңдерінде, батпақта, топырақта өседі. Көзге ұсақ шөп сияқты көрінеді, бірақ шын мәнінде – арнайы өсімдіктердің тобы.

Шымтезек мүгі 20 есе өз салмағынан артық суды ұстай алады!
Ертеде жараны таңу үшін антисептик ретінде қолданылған!
  • Құрылымы қандай?
    Тамыр жоқ!
    • Бірақ ризоид деп аталатын жіпшелермен жерге жабысады
    • Нағыз жапырақ пен сабақ сияқты бөлігі бар
    • Гүл, дән, тұқым болмайды
    • Спора арқылы көбейеді (саңырауқұлақтар сияқты)
  • Қалай көбейеді?
    • Спора деген – шаң сияқты ұрық арқылы.
    • Спора шыққанда жаңа мүк өседі.
    • Қосымша – бөлініп, үзіліп те көбейе алады.
  • Қайда өседі?
    • Ылғалды, көлеңкелі жерде
    • Орман ішінде, ағаш түбінде
    • Тастарда, шатырда, тіпті қақпада да өсуі мүмкін!
  • Қандай пайдасы бар?
    • Жаңбыр суын сіңіріп сақтайды
    • Топырақты эрозиядан қорғайды
    • Жануарларға жастық пен үй сияқты
    • Кейбір мүктер медицинада қолданылады (мысалы: шымтезек мүгі жараға таңылады)
Ашықтұқымдылар және жабықтұқымдылар
Кішкентай, аласа, нәзік өсімдіктер. Олар ормандағы тастарда, ағаш діңдерінде, батпақта, топырақта өседі. Көзге ұсақ шөп сияқты көрінеді, бірақ шын мәнінде – арнайы өсімдіктердің тобы
  • Ашықтұқымдылар
    Тұқымы жеміс ішінде емес, ашық орналасқан өсімдіктер.

    Мысалдар:
    • Қарағай
    • Шырша
    • Арша
    • Самырсын
    Ерекшеліктері:
    • Гүлдері болмайды
    • Жеміс түзбейді
    • Көбеюі тұқым арқылы
    • Қылқан жапырақты, мәңгі жасыл болуы мүмкін
    • Көбіне орманды жерлерде өседі
  • Жабықтұқымдылар
    Тұқымы жеміс ішінде орналасқан гүлді өсімдіктер.
    Негізгі белгісі: тұқым аналық жатынында дамып, жеміске айналады.

    Мысалдар:
    • Алма
    • Бидай
    • Қызғалдақ
    • Қарбыз
    • Картоп
    Ерекшеліктері:
    • Гүлі бар
    • Жеміс түзеді
    • Табиғаттағы өсімдіктердің көпшілігі осы топқа жатады
Гүл — жабықтұқымды өсімдіктердің көбею мүшесі. Ол тозаңдану, ұрықтану, тұқым мен жеміс түзу қызметін атқарады.

Гүлдің негізгі бөліктері:
Гүлсағақ– гүлді сабақпен байланыстырады.
Гүлтабан– гүлдің барлық бөліктері орналасатын түпкі бөлігі.
Тостағанша жапырақша– гүлдің сыртын қорғайды, көбіне жасыл түсті болады.
Күлте жапырақша– ашық түсті, хош иісті бөлік
Аталық– көбеюге қатысады.
Аналық– көбеюге қатысады.
Made on
Tilda