§5. КҮН ЖӘНЕ КҮН ЖҮЙЕСІ

Күн – бұл жерге ең жақын жұлдыз. Ол ыстық газдардан тұрады және өзінен жарық пен жылу шығарады. Күннің арқасында Жерде тіршілік бар, өсімдіктер өседі, адамдар мен жануарлар өмір сүреді

Күн туралы мәлімет
Күн – бұл жұлдыз, ол күн жүйесінің орталығында орналасқан
Температурасы: беткі қабаты ~5 500°C, ал ядросында ~15 000 000°C
Жерден қашықтығы: шамамен 150 миллион км.
Күннің энергиясы – жарық пен жылу, ол тіршілік үшін аса маңызды
Күн – Құс жолы галактикасындағы 200 миллиард жұлдыздың бірі
Күннің құрамы: 74% сутегі, 24% гелий, 2% ауыр элементтер
Ғалымдар күннің жасын қалай анықтайды?
  • Метеориттерді зерттеу
    Күн жүйесінің бастапқы қалыптасу кезеңінде пайда болған метеориттердің құрамындағы радиоактивті элементтердің ыдырау жылдамдығын өлшеді. Мысалы, уран мен қорғасын изотоптарын қолданды
  • Радиоизотоптық талдау
    Тастардағы радиоактивті элементтердің жартылай ыдырау кезеңін есептеп, олардың жасы арқылы Күн жүйесінің пайда болған уақытын болжап шығарды.

  • Компьютерлік модельдер

    Күннің жарық шығару қарқындылығы мен массасына қарап, жұлдыздардың эволюциясын сипаттайтын модельдерді қолданды. Бұл оның қазіргі даму кезеңін және болжамды жасын көрсетті.
Нәтижесінде барлық дерек көздері бір-бірімен сәйкес келіп, Күннің жасы 4,6 миллиард жыл деп қабылданды.
Күн жүйесіндегі планеталар
Жер тобындағы планеталар (қатты беті бар, кіші көлемді):

  • Меркурий

    Күнге ең жақын, ең кішкентай планета.

  • Шолпан

    Жерге ұқсайды, бірақ беті өте ыстық.

  • Жер

    Адамдар өмір сүретін жалғыз планета

  • Марс

    “Қызыл планета”, топырағында темір көп
Алып планеталар (газ және мұзды, өте үлкен)

  • Юпитер

    Ең үлкен планета, көптеген серігі бар

  • Сатурн

    Керемет сақиналарымен танымал

  • Уран

    Өз осінде “жантайып” айналады, көгілдір түсі бар

  • Нептун

    Күннен ең алыс, қатты желдерімен ерекшеленеді

  • Метеорит

    Ғарыштан жерге құлаған тас немесе металл бөлігі. Ол атмосфераға кіргенде жанып, жарық шашады (метеор), ал жерге жеткен бөлігі метеорит деп аталады.

  • Астероид

    Күнді айналып жүретін шағын аспан денелері. Көбінесе Марс пен Юпитер орбиталары арасындағы белдеуде орналасқан. Олар тау жыныстары сияқты қатты болады

  • Комета

    Мұз, шаң және газдан тұратын аспан денесі. Күнге жақындаған сайын оның мұздары буланып, ұзын «құйрық» пайда болады

Тапсырмалар

  • Толықтыр


    Күнге жақындағанда құйрығы шығады – (…?)


    Тау жынысы сияқты қатты дене, Күнді айналады – (…?)


    Атмосфераға кіріп жанып кетеді, Жерге құласа осылай аталады – (…?)

  • Артығын тап


    А) Метеорит, Комета, Астероид, Ай


    Б) Юпитер, Метеорит, Нептун, Сатурн

  • Дұрыс/Бұрыс


    Метеориттер тек мұздан тұрады.

    Кометаның құйрығы Күннен алыс кезде байқалады.

    Астероидтар негізінен Марс пен Юпитер арасында орналасқан.
Made on
Tilda