§43. ТАБИҒАТТАҒЫ ҚОЗҒАЛЫС
-
Қозғалыс және оның маңызы- Табиғаттағы барлық денелер үнемі қозғалыста болады: Жер, жұлдыздар, өсімдіктер, жануарлар және тіпті молекулалар.
- Қозғалыс тірі ағзалардың тіршілік белгісі болып саналады.
- Жылдамдық қозғалыстың шапшаңдығын білдіреді және м/сек, км/сағ өлшем бірліктерімен өлшенеді.
-
Қаңқа және қозғалыс түрлері- Қаңқа – дененің негізгі тірегі, ол пішінді сақтап, ішкі ағзаларды қорғайды.
- Жануарларда сыртқы және ішкі қаңқа болады, бұлшық еттер қаңқамен жалғасып қозғалысты қамтамасыз етеді.
- Техникалық құрылғылар қозғалысқа электр, жанармай немесе басқа да күш көздерінің әсерінен түседі.
- Қозғалыс және мысалдар
Табиғаттағы зат үздіксіз қозғалыста: Жер, жұлдыздар, өсімдіктер мен жануарлар. Қозғалыс – дененің орын ауыстыруы. Мысалы, өсімдік жапырағы күнге бұрылады, тамыр арқылы қоректік заттар қозғалады.
- Қаңқа және қозғалыс
Қаңқа тірек және қорғаныс қызметін атқарады, бұлшық еттермен байланысып, қозғалысты қамтамасыз етеді. Жануарларда сыртқы және ішкі қаңқа болады.
- Техникалық қозғалыс
Адам жасаған құрылғылар қозғаушы күшпен қозғалады: электровоз – электрмен, ұшақ – жанармаймен жұмыс істейді.
Сәйкестендіру тапсырмасы
№ | Объект | Қозғалу тәсілі |
1 | Амеба | А) Электр тогымен |
2 | Электровоз | Б) Бұлшық ет күшімен |
3 | Ұшақ | В) Арнайы мүшелермен |
4 | Адам | Г) Жанармай күшінен |
ТАПСЫРМАЛАР
-
ДҰРЫС/БҰРЫС
- Қаңқа тек тірек қызметін атқарады.
- Электровоз электр энергиясымен қозғалады.
- Өсімдіктерде қаңқа болмайды.
- Сыртқы қаңқа тек жәндіктерде кездеседі.
-
ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ТАПСЫРМА
«Адам қаңқасының рөлі» тақырыбына 3 сөйлемдік қысқаша әңгіме құрастырыңдар. -
ТОЛЫҚТЫР
- Қозғалыстың өлшем бірлігі ________.
- Сыртқы қаңқа ____, ___ жануарларында болады.
- Ұшақтың қозғалысы ___ арқылы іске асады.
