§15.Тірі организмдер үшін судың маңызы
Барлық сұйықтықтардың ішінде су ең жақсы еріткіш. Ол үлкен жылусыйымдылыққа және жылуөткізгіштікке ие. Судың басқа кәдімгі қосылыстардан айырмашылығы - қалыпты температуралық ауытқу кезінде газ, сұйық және қатты күйінде болуында.
- СУ МОЛЕКУЛАСЫ
бір-бірімен және басқа да молекулалармен белсенді қосылады. Су молекулаларының өзара қосылуы тартылу немесе тіркесу қабілетіне байланысты. Егер судың тіркесу қабілеті болмаса, судың тамырдан жапыраққа дейін 70 см және одан да жоғары биіктікке көтерілуі мүмкін болмас еді.
- ТЕМПЕРАТУРА
Төменгі температурада су молекулалары бір-бірімен өзара байланысын сұйық күйіне қарағанда тығыздығы аз (бізге мұз түрінде белгілі) торлы құрылым түзіп сақтайды. Сондықтан мұз судың бетінде қалқып жүреді де, суды қатып қалудан сақтайды, бұл суда тіршілік ететін организмдер үшін өте маңызды.
- СУДЫҢ ҚАСИЕТІ
қыздырғанда кеңеюі және 4°С-қа дейін салқындатқанда сығылуы, баяу ысуы және салқындауы. Суға жоғары жылуөткізгіштік тән. Мұндай қасиет дене ұлпала-рының арасында жылудың біркелкі бөлінуіне мүмкіндік жасайды.
Су өсімдіктер жасушасының маңызды бөлігі. Ол топырақтағы минералды тұздардың еруіне, тургор қысымына жағдай туғызады. Фотосинтез және булану процестеріне қатысады. Көптеген өсімдіктер үшін су тұрақты тіршілік ету ортасы.
Жануарлар тіршілігіндегі су. Жануарлар суды ішу арқылы немесе шырынды азықпен қоректену арқылы және органикалық заттардың тотығуы есебінен алады. Кейбір жануарлар суды тері жабыны арқылы ылғалды төсеміктен (субстраттан) немесе ауадан сіңіреді.
№ | Тұжырым | Иә/Жоқ |
1 | Су жасушада еріткіш рөлін атқарады | |
2 | Су ағзада тек жылуды сақтау үшін қажет | |
3 | Су зат алмасу процесіне қатысады |
Анықта:
Су тапшылығы адамдар мен өсімдіктер ағзасында қандай өзгерістерге әкелді? 3 мысал жаз.
Талда:
Ағзадағы судың мына қызметтерінің қайсысы бұзылды? Төмендегіден таңдап, мысал келтір:
Заттарды тасымалдау
Температураны реттеу
Зат алмасу процесіне қатысу
Шешім ұсын:
Су тапшылығының алдын алу үшін ауыл тұрғындарына және фермерлерге қандай 3 тиімді ұсыныс жасар едің?
