§44. ТЕПЕ-ТЕҢДІК
  • Арқан тартудағы тепе-теңдік

    Арқан тарту ойынында екі команда бірдей күш жұмсаса, арқан орнында қалады. Бұл – тепе-теңдік күйі. Егер бір жақтың күші артық болса, тепе-теңдік бұзылып, әлсіз топ жеңіледі. Бұл мысал күштердің өзара теңесуін көрсетеді.
  • Денелердегі тепе-теңдік

    Қозғалмай тұрған денеге әрдайым күштер әсер етеді. Бұл күштер бір-біріне тең болса, дене тыныш күйде қалады. Мысалы, пирамиданың тастары бір-бірін ұстап тұр. Бірақ бір тасты алып тастаса, тепе-теңдік бұзылып, пирамида құлайды.
  • Табиғаттағы тепе-теңдік

    Ағаштың бұтағы құламай тұрса, ол өзінің салмағын теңестіретін күштердің арқасында тепе-теңдікте тұр. Сол сияқты тау жыныстары да өз салмағы мен тіреу күшінің теңдігінен мыңдаған жылдар бойы қозғалыссыз қалады.

  • Спорттағы тепе-теңдік

    Гимнаст турник немесе арқандарда жаттығу жасағанда денесін тепе-теңдікте ұстайды. Бұл кезде бұлшық еттер түрлі бағыттағы күштерді теңестіреді. Арқан тартыс ойынында да тепе-теңдік принципі көрінеді: күштер тең болса, арқан қозғалыссыз қалады.
  • Техникадағы тепе-теңдік

    Көпір салғанда инженерлер тепе-теңдік заңын қолданады. Егер бір жақтағы тірек әлсіресе, көпір құлап кетуі мүмкін. Сол сияқты құрылыс крандары да ауыр жүкті көтергенде өз тепе-теңдігін сақтауы үшін қарсы салмақтар қолданылады.
1. Дұрыс/Бұрыс тапсырмасы
  1. Тепе-теңдік кезінде денеге әсер ететін барлық күштер бірін-бірі теңестіреді.
  2. Егер күштер тең болмаса, дене тепе-теңдік күйінде қала береді.
  3. Орталық салмақ күшіне ешқандай сыртқы күш әсер етпесе, дене қозғалыссыз тұра береді.

2. Шығармашылық тапсырма
«Арқан тартыс» ойынының мысалында тепе-теңдіктің қалай бұзылатынын суреттеп, 3-4 сөйлеммен түсіндір.

3. Толықтыру тапсырмасы
Бос орындарды толтыр:
  1. Дененің қозғалмай тұруы үшін оған әсер ететін күштер ___ болуы керек.
  2. Егер денеге әсер ететін күштердің векторы нөлге тең болса, онда дене _____ күйінде болады.

4. Топтық талқылау
Мына сұрақты талқылаңдар: Егер қаңқа адам денесінде тепе-теңдікті ұстамаса, қандай жағдайлар пайда болар еді?
Made on
Tilda