6-с. 12-п. 1-т. Әбдім

12-тақырып.

ГЕОГРАФИЯЛЫҚ КАРТА ЖӘНЕ ШАРТТЫ БЕЛГІЛЕР

Географиялық карта – Жер бедерінің шартты белгілермен кішірейтіліп бейнеленуі. Ол – Жердің географиялық қабығының кеңістіктегі моделі.

Картаның құрамдас бөліктері: математикалық негізі, картаның мазмұны, шартты белгісі, қосымша деректері

Карталардағы жеңілдету (картографиялық генерализация) деген не?

Картада барлық нысандарды (өзен, орман, жол т.б.) дәл өз қалпында көрсету мүмкін емес. Себебі карта кішірейтіліп (масштабпен) жасалады.

Мысалы:

Үлкен масштабтағы картада (1:25 000) өзеннің бұрылыстары, ормандардың шекарасы анық көрінеді.
Ал ұсақ масштабтағы картада (1:200 000) сол өзен мен орман жеңілдетіліп, тек негізгі бөлігі ғана көрсетіледі.

Демек, масштаб кішірейген сайын (карта «ұсақталған» сайын) ұсақ-түйек бөлшектер алынып тасталып, тек маңызды нысандар ғана қалады. Бұл картаны түсінуді жеңілдетеді.

Картадағы екі қаланың арақашықтығы 5 см. Масштабы 1:1 000 000.

Шынайы өмірдегі арақашықтығы қандай?

Шешуі:
1 см = 10 км (1:1 000 000 масштабында)
5 см = ?
5×10=505 \times 10 = 505×10=50 км
Жауабы: 50 км

Картада Алматы мен Талдықорған арасындағы қашықтық 3,5 см. Егер шынайы қашықтығы 175 км болса, картаның масштабы қандай?

1см=175 : 3,5 = 50 км
Масштаб: 1:5 000 000