§5. Қазіргі адам іс-әрекетінің экожүйеге әcepi

Адам іс-әрекетінің экожүйеге кері әсері
Адам іс-әрекетінің табиғи экожүйеге кері әсері орасан зор. Ол үнемі арта түсуде. Тіпті «Адамзат өз іс-әрекетінің салдарынан туындаған күрделі өзгерістерден жойылып кетпей ме?» деген сұрақ туындайды.
Адамзат іс-әрекетінің экожүйеге едәуір күшті әсер ететін салаларын қарастырайық.
Бірінші орында қоршаған ортаға көп мөлшерде зиянды шығарындылар тастайтын өнеркәсіптік өндіріс тұрады. Қандай да бір өнеркәсіптік материалды алу үшін адам табиғаттан кен, мұнай, көмір сияқты басқа да заттарды алады. Ал пайдаланып болған соң олар химиялық өзгерген күйінде қалдықтар түрінде табиғатқа қайтарылады. Өсімдіктер де, жануарлар да бұл қалдықтарды тірі ағзаларға зиянды емес заттарға айналдыра алмайды.
Пайдалы қазбаларды қазып алу және тасымалдау қоршаған ортаға зиянды әсер етеді. Ашық әдіспен алу (өндіру) кезінде үлкен аумақта құнарлы топырақ қабаты толығымен жойылады .
Шахталық әдіспен өндіру кезінде жерде алып бос жерлер түзіледі де, кейін олар жер қыртысының бұзылуына әкеліп соғады. Мұнайды су арқылы тасымалдау кезінде болған апат салдарынан су жануарларына қауіп төнеді.
Ауыл шаруашылығы да өндіріс сияқты экожүйеге және жал пы қоршаған ортаға кері әсер етеді. Бірақ ауыл шаруашылығынсыз адамзат санының көбейе алмайтынын ұмытпаған жөн.
Ауыл шаруашылығында табиғи ресурстарды тиімсіз пайдалану қайтымсыз салдарға апарып соқты. Арал трагедиясы тәуелсіз Қазақстан үшін нағыз экологиялық апат болып табылады.
Қару-жарақтың жаңа түрлерін сынау адамзаттың қауіпті іс-әрекеттерінің бірі, соның салдарынан табиғи экожүйелер жойылады. Сонымен қатар ядролық қару-жарақты сынау барысында қоршаған ортаға радиоактивті заттар шығарылады. Қару-жарақтың жаңа түрін сынауды тоқтату шешімін таппай жатқан мәселелердің бірі.

“Себеп – салдар – шешім” кестесі

Адам әрекеті

Экожүйеге әсері

Шешу жолдары

Пластикті өзенге тастау

Су ластанады, тіршілік жойылады

Қоқысты қайта өңдеу, өзенді тазарту

Ағаш отырғызу

Оттегі көбейеді, климат жақсарады

Экологиялық акциялар өткізу




Дұрыс-Бұрыс тапсырмасы
  1. Адам экожүйенің бөлігі емес, оны тек басқарады.
  2. Экожүйеге адамның әрекеті әрдайым зиянды.
  3. Экожүйеге зиянды әсердің алдын алу адамның қолында.
  4. Қорықтар мен ұлттық парктер экожүйені сақтайды.
  • Жауабы

    1. Адам экожүйенің бөлігі емес, оны тек басқарады. (Бұрыс)
    2. Экожүйеге адамның әрекеті әрдайым зиянды. (Бұрыс)
    3. Экожүйеге зиянды әсердің алдын алу адамның қолында. ( Дұрыс)
    4. Қорықтар мен ұлттық парктер экожүйені сақтайды. (Дұрыс)
Made on
Tilda