§7. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы

Қызыл кітаптың пайда болу тарихы
Қазақстанда жануарлардың сирек кездесетін және жойылу алдында тұрған түрлері туралы мәселе алғаш рет (Алматы, 1973 ж.) талқыланды. Нәтижесінде еліміздің Қызыл кітабын құрастыру қолға алынды. Оның бірінші бөлімі көрнекті зоолог А.А.Слудскийдің зор еңбегінің арқасында жарық көрді. Оған омыртқалы жануарлардың 87 түрі енгізілді. Сүтқоректілер (31), құстар (43), жорғалаушылар (8), қосмекенділер (1) және балықтар (4) енгізілді.

  • 1981 жылы өсімдіктердің 307 түрі енгізілген Қызыл кітаптың екінші бөлімі басылып шықты. Қызыл кітаптың екінші басылымына (1991 ж.) алғаш рет омыртқасыз жануарлар жәндіктер, ұлулар, құрттар, шаянтәрізділер мен өрмекшітәрізділер енгізілді.

  • Қызыл кітапқа енгізілген жануарлардың түрлері мен түршелерінің шамамен жартысы сақтау және санын қалпына келтіру шараларын тез арада қолдануды қажет етпейді. Оларды бұл құжатқа енгізу едәуір дәрежеде алдын алу шараларына жатады.


  • Өсімдіктерден тянь-шань шыршасы , қылша (эфеда) , арша, қызғалдақтардың түрлері, алтын тамыр, актерек, жабайы алма, қара және ақ сексеуіл енген.

Қызықты мәліметтер
Түрлердің санаттары.
Түрлер қауіп деңгейіне байланысты санаттарға бөлінеді: жойылып кету қаупі бар, сирек, азайып бара жатқан, қалпына келе бастаған.

Әлем бойынша бірегей.
Әр елдің өзінің ұлттық қызыл кітабы бар. Бірақ барлығы халықаралық қызыл тізімге сүйенеді.

Қазақстанда неше түр бар?
Қазіргі Қазақстан Қызыл кітабында 128 жануар түрі, 387 өсімдік түрі тіркелген.

Қызыл кітаптың маңызы.
Онда тіркелген түрлерді аулауға, сатуға, жоюға қатаң тыйым салынған.

Жойылып кетуден құтқарылған түрлер.
Қызыл кітап арқасында кейбір түрлер қайта көбейіп, қауіп тізімінен шығарылды (мысалы, Қазақстанда – Пржевальский жылқысы).

Қызыл кітап цифрландырылған.
Қазіргі таңда Қызыл кітаптың электронды нұсқалары бар, оларды кез-келген адам көре алады.
Сәйкестендіру тапсырмасы


Әсер етуші түрі



Тапсырма

A) Недзвецкий алмасы (Жоңғар Алатауы)

1) Тау аймағына тән реликтті және эндемик өсімдік

B) Іле барысы (Іле-Алатау)—қар барысы

2) Қазақстанның таулы жазықтарында өмір сүретін жойылып бара жатқан жыртқыш

C) Барбус кілемшесі (Тянь‑Шань балық түрі)

3) Тек Тянь‑Шань су жүйелерінде өмір сүретін сирек балық

D) Қоқиқаздар (Қорғалжын қорығы)

4) Батпақты экожүйеде мекендейтін, халықаралық деңгейде қорғалатын құс

Сұрақтар мен тапсырмалар
Дұрыс/Бұрыс
  1. Қорғалжын қорығы Ресейде орналасқан.
  2. Іле барысы – Қазақстандағы суыққа бейімделген аң түрі.
  3. Грейг қызғалдағы суда өседі.
  4. Қызыл кітаптағы өсімдіктерді қорғау құс санын көбейтеді.
Логикалық сұрақ
  • Өз аймағыңызда Қызыл кітапқа енгізілген бір түрді таңдаңыз. Ол түр сізге неге маңызды деп ойлайсыз?

  • Егер сіз экологиялық акция ұйымдастырсаңыз, қандай нақты қадамдар жасар едіңіз?
Made on
Tilda