§53. экожүйені "біріккен" шаруашылық деп атауға бола ма?
Экожүйе – бұл бір жерде бірге тіршілік ететін жануарлар, өсімдіктер және оларды қоршап тұрған табиғи орта (су, ауа, топырақ) арасындағы байланыс. Яғни, орман, көл немесе дала – бәрінде өздерінің «тіршілік әлемі» бар. Онда тірі ағзалар бір-біріне және табиғатқа тәуелді болып өмір сүреді. Мысалы: тоғандағы балықтар, балдырлар, су жәндіктері және судың өзі – бәрі бірге бір экожүйені құрайды.
Жер бетіндегі барлық тіршілік Күн сәулесінің энергиясына тәуелді. Егер Күн болмаса, Жерде жарық та, жылу да, өсімдіктер де, жануарлар да болмас еді
Күн сәулесі қалай экожүйеге қуат береді?
Өсімдіктер күн сәулесін пайдаланып фотосинтез жүргізеді: ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөледі және қорек – қант түзеді. Өсімдіктерді немесе олармен қоректенетін жануарларды жейтін жануарлар да Күн энергиясын жанама түрде алады. Адамдар да өсімдіктер мен жануарларды қорек етіп, күн энергиясын пайдаланады.
Энергия тізбегі
Күн → Өсімдік → Шегіртке → Құс → Адам
Осы тізбекпен энергия бір тірі ағзадан екіншісіне өтеді.
Осы тізбекпен энергия бір тірі ағзадан екіншісіне өтеді.
Қызықты деректер
Бір тал жылына шамамен 120 кг оттегін бөліп шығарады. Бұл – бір адамның бір жыл бойы тыныс алуына жеткілікті!
Күн – Жерден шамамен 150 миллион км қашықтықта орналасқан, бірақ оның жарығы бізге 8 минутта жетеді.
Күн – Жерден шамамен 150 миллион км қашықтықта орналасқан, бірақ оның жарығы бізге 8 минутта жетеді.
-
Экожүйе дегеніміз не?
«Экожүйе» терминін кім және қай жылы ұсынды?
Экожүйенің негізгі компоненттерін ата.
Өндірушілер қандай қызмет атқарады?
Экожүйеде тұтынушылар мен бүлдірушілердің рөлі қандай?
Тірі ағзаны оның экожүйедегі рөлімен сәйкестендіріңіз
Ағзалар | Рөлі |
1. Өсімдік | A. Өлі қалдықтарды ыдыратады |
2. Қоян | B. Өсімдікпен қоректенеді |
3. Саңырауқұлақ | C. Күн энергиясынан органикалық зат түзеді |
Тиісті сөздерді қойып, сөйлемдерді толықтыр:
(өндіруші, тұтынушы, бүлдіруші, фотосинтез, энергия)
(өндіруші, тұтынушы, бүлдіруші, фотосинтез, энергия)
- Өсімдіктер – экожүйенің __________ болып табылады.
- Жануарлар – өсімдіктер мен басқа жануарларды жейтін _____.
- Саңырауқұлақтар мен бактериялар – органикалық қалдықтарды ыдырататын __________.
- Өсімдіктер __________ процесі арқылы Күннің __________ пайдаланады.
«Экожүйенің кез-келген бір компоненті жойылса, не болады?»
– 4–5 сөйлеммен өз ойыңды жаз.
– 4–5 сөйлеммен өз ойыңды жаз.
